"... wespół w zespół, by żądz moc móc zmóc ..."

Czy warto i jak współpracować 

poradnik ngo.pl

Prowadząc fundacje lub stowarzyszenie zastanawiamy się czy i jak współpracować z władzami czyli administracją publiczną. Podpowiadamy co trzeba wiedzieć o tej współpracy, czym się charakteryzuje i gdzie szukać zasad, które ją określają.

https://vinylthigsblog.wordpres.com/2017/10/20/kabaret-starszych-panw/

Relacje między NGO a władzami

Relacje między stowarzyszeniami i fundacjami a władzami, zwłaszcza samorządowymi, są uregulowane ustawowo (w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz w ustawach dotyczących funkcjonowania samorządu). W prawie tym przewidziano bardzo szeroki zakres wzajemnych kontaktów, nazwanych współpracą, która – przynajmniej w teorii prawa – są oparte na m.in. partnerstwie. Dlatego samorządy mogą stać się strategicznym partnerem dla stowarzyszeń czy fundacji, ponieważ obie strony mają wspólny cel, jakim jest działanie na rzecz otoczenia i społeczności oraz dobra jakość życia ludzi („dobro publiczne”).

Czy organizacje pozarządowe muszą współpracować z władzami?

Nie ma prawnego obowiązku współpracy z władzami, jednakże trudno wyobrazić sobie aktywność skierowaną na zewnątrz jakiejś grupy czy organizacji, która pomija fakt istnienia administracji publicznej. Władze wpływają na życie organizacji poprzez regulacje prawne – na poziomie krajowym i lokalnym. Od władz uzyskuje się różnego rodzaju pozwolenia, interpretacje prawne, wynajmuje się lokale i miejsca. Władze różnego szczebla mają niemałe uprawnienia kontrolne i – co dla wielu stowarzyszeń i fundacji jest szczególnie ważne – dysponują publicznymi pieniędzmi, o które można się ubiegać. Nawet jeśli zadania, które stawia przed sobą organizacja, są finansowane z pozapublicznych źródeł, to współpraca merytoryczna może okazać się niezwykle ważna. Projekty mogą być po prostu wykonywane lepiej i z większą korzyścią dla ogółu, jeśli pozyska się życzliwą pomoc urzędników, np. w zakresie pomocy w promocji, korzystania z przestrzeni publicznej lub miejskich (gminnych) lokali.

Władze odpowiedzialne są opracowywanie i realizację strategii i planów działań, które kierowane są do różnych grup społecznych (np. strategia rozwoju lokalnego, strategia rozwiązywania problemów społecznych), dlatego warto szczególnie zwrócić uwagę na konsultacyjny i opiniodawczy aspekt współpracy. Organizacje pozarządowe – jako praktycy życia społecznego – dysponują wiedzą o potrzebach „na dole” i mają pomysły na nowe rozwiązania. Wykorzystanie ich doświadczenia, zwłaszcza na etapie konstruowania nowych aktów prawnych, planów rozwoju, nowych przedsięwzięć, dotyczących życia społeczności jest jednym z najważniejszych spraw, o które organizacje pozarządowe powinny się upominać.

Czy władze muszą współpracować z organizacjami pozarządowymi?

O obowiązku współpracowania władz ze stowarzyszeniami i fundacjami mówi wprost ustawa o pożytku (art. 5.). Zapisano w niej, że organy administracji publicznej (a wiec władze centralne, regionalne i samorządowe) realizują zadania w określonym zakresie („czyli prowadzą działalność pożytku publicznego”) we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Na poziomie ogólniejszym zapisane jest to w Konstytucji, m.in. przez przywołanie zasady pomocniczości.

Na jakich zasadach opiera się współpraca z władzami?

Współpraca władz oraz stowarzyszeń i fundacji oparta jest na sześciu zasadach (opisanych niżej w bardzo dużym uproszczeniu):

• pomocniczości (oznacza to, że władze przekazują wykonanie zadań, rozwiązanie problemów itp. na możliwie najniższy poziom oraz że świadczona jest „pomoc ku samopomocy”, czyli „daje się wędkę, a nie rybę” tylko tak długo, dopóki obywatele nie staną się samodzielni)
• suwerenności (oznacza to, że obie strony są autonomiczne i szanują swoją niezależność)
• partnerstwa (oznacza to współdecydowanie, współudział i współodpowiedzialność obu stron)
• efektywności (oznacza to osiąganie możliwie najlepszych rezultatów przy najmniejszych nakładach, przy zachowaniu jakości oraz wartości społecznych)
• uczciwej konkurencji (oznacza to, że stworzone są równe szanse, kryteria oceny są jawne i dostępne oraz że unika się konfliktu interesów, np. łączenia funkcji)
• jawności (oznacza dostęp do informacji i wiedzy).

Jakich dziedzin dotyczy współpraca?

Współpraca z władzami to nie tylko uczestnictwo w konkursach dotacyjnych. Ważną rolą organizacji jest także możliwość konsultowania projektów aktów prawnych i w ten sposób współkształtowania ważnych dokumentów, wpływających na rzeczywistość.

W jaki konkretnie sposób wygląda współpraca?

Formą współpracy, która jest najbardziej znana stowarzyszeniom i fundacjom, jest zlecanie realizacji zadań publicznych – czyli w języku organizacji pozarządowych – dofinansowanie (wsparcie) lub sfinansowanie w całości (powierzenie) realizacji projektów, na które zazwyczaj ogłoszone są konkursy („otwarte konkursy ofert na realizację zadnia publicznego”).

Władze oraz organizacje pozarządowe współpracują także poprzez wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności oraz poprzez konsultowanie projektów aktów normatywnych. Warto podkreślić, że samorząd ma obowiązek określić – poprzez uchwałę- szczegółowy sposób konsultowania. Władze mogą utworzyć z przedstawicielami stowarzyszeń i fundacji wspólne zespoły o charakterze doradczym i inicjatywnym, mogą też podjąć tzw. inicjatywę lokalną oraz zawiązać umowę partnerską, np. w celu realizacji jakiegoś projektu finansowanego z funduszy unijnych.

Ponadto władze mogą utworzyć centrum wsparcia dla organizacji pozarządowych, które będzie oferowało doradztwo, szkolenia, konsultacje. Centrum takie może być prowadzone przez organizację pozarządową lub przez urzędników.

Samorząd może udzielać organizacjom pozarządowym pożyczek, gwarancji i poręczeń.

Czy współpraca jest gdzieś opisana?

Zasady współpracy są opisane w programie współpracy – obowiązkowym dla samorządu dokumencie prawa lokalnego, uchwalanym przez radę (miasta; gminy, powiatu, sejmik województwa) co rok do 30 listopada (na rok następny). Samorząd może (chociaż nie musi) uchwalić także program wieloletni. Dla organów administracji rządowej (np. ministerstw) uchwalanie programu (zarówno rocznego, jak i wieloletniego) z organizacjami pozarządowymi nie jest obowiązkiem, lecz możliwością.

Istotne jest to, że program współpracy – przed uchwalaniem – powinien być skonsultowany z organizacjami pozarządowymi.

Program współpracy zawiera istotne informacje – na poziomie lokalny, w tym m.in.: kwotę planowaną na konkursy, sposób konsultacji programu współpracy (spotkania, zgłaszanie uwag przez internet itp.), typowe dla danej miejscowości formy współpracy (np. komisje dialogu społecznego lub fora). W programie powinny być określone również priorytetowe zadania publiczne.

Ważnym dokumentem prawa lokalnego jest także uchwała dotycząca konsultowania aktów prawnych oraz powołująca radę działalności pożytku publicznego na poziomie gminy, powiatu lub województwa.

Czy ktoś pośredniczy w procesie współpracy?

Trudno sobie wyobrazić współpracę wszystkich organizacji ze wszystkimi urzędnikami. Obie strony często delegują przedstawicieli. Po stronie władz coraz częściej jest to pełnomocnik ds. organizacji pozarządowych lub po prostu urzędnik mający współpracę z organizacjami w swych obowiązkach. Po stronie organizacji „ciała” bywają różne: mogą być to reprezentacje, lokalne federacje, fora organizacji, komisje. Ich „pozycja” wobec władz zależy od siły lokalnych organizacji i otwartości lokalnych władz na współpracę oraz zapisów zawartych w programie współpracy.

Organizacje pozarządowe mają prawo zainicjować powołanie rad pożytku publicznego – ciała o charakterze m.in. opiniodawczym i konsultacyjnym, w którego skład wchodzą przedstawiciele organizacji, urzędu i radni. Do powołania rady wojewódzkiej potrzebny jest wniosek co najmniej 50 organizacji. Radę na poziomie gminy lub powiatu także powołuje się na wniosek organizacji (ich liczba nie została określona). Kadencja rad trwa 2 lata.

Na poziomie ogólnopolskim od 2003 roku działa Rada Działalności Pożytku Publicznego przy Przewodniczącym Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. W jej skład wchodzą przedstawiciele organizacji pozarządowych. Kadencja RDPP trwa 3 lata. Rada zajmuje się m.in. sprawami związanymi z ustawą o pożytku (współpracowała przy jej nowelizacji), statusem OPP, opiniowaniem aktów prawnych. „Swoją” radę także powołało ministerstwo kultury i ministerstwo spraw zagranicznych. Po stronie rządowej za współpracę ponadbranżową odpowiada Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

https://poradnik.ngo.pl/czy-warto-i-jak-wspolpracowac-z-wladzami